به نام خدا
موضوع : چگونه توانستم دانش آموزان کلاس چهارم را به تحقیق و پژوهش علاقه مند سازم؟
محقق : شیوا رحمانی-86-87
بیان مساله
سال تحصیلی گذشته پا به یک مدرسه دخترانه گذاشتم که قرار بود حداقل 3 سال در آنجا مشغول به تدریس باشم. مدرسه در یک منطقه ی نسبتا مرفه و خوبی از شهر قرار داشت که از نظر امکانات مدرسه و تحصیلات اولیاء در حد مطلوب و مناسبی بود . در هر کلاس هم به طور متوسط 20 الی 30 نفر دانش آموزان بود که از هوش و استعداد خوبی برخوردار بودند.
من در این دبستان در پایه ی چهارم مشغول به تدریس بودم. در اولین جلسه شورای ارتقای کیفیت کار معلمان ، مدیر محترم مدرسه همچون سالهای قبل ضمن تبریک سال تحصیلی جدید و یادآوری بعضی موارد دیگر، در مورد دادن تحقیق و پژوهش در زمینه های مختلف درسی ، ملی، مذهبی و ... با توجه به نوع هر پایه توضیحاتی دادند و ما را ملزم به انجام این کار در کلاس کردند. با خودم گفتم که با وجود تعداد کم دانش آموزان و اینکه از نظر سنی نسبت به پایه های پائین تر بیشتر در جریان کار و اهمیت آن قرار دارند به راحتی می توانم این مسئله را برای آنان توضیح داده و آگاهی های لازم را به آنها بدهم.
بنابراین در یک موقعیت مناسب که در کلاس بدست آمد سر صحبت را با دانش آموزان باز کردم و موضوع را با آنها در میان گذاشتم. در طی گفتگو با آنان در یافتم که سالهای قبل هم در زمینه ی کارهای تحقیقی تجارب اندکی داشته اند، از این مساله بسیار خشنود شدم و با خود اندیشیدم که در راه انجام این کار مشکل چندانی نخواهم داشت. پس برای سه ماه تحصیلی از سال دو موضوع در رابطه با مسائل درسی و بومی و منطقه ای شاگردان برای آنها در نظر گرفتم که لازم بود اولین موضوع را برای انجام تحقیق و پژوهش و نیز ارزیابی اولیه ی کار دانش آموزان به آنها بدهم. از اینکه مدیر مدرسه به انجام تحقیق و پژوهش در بین دانش آموزان اهمیت می داد و آنها را از طریق برگزاری نمایشگاه از کارهای آنان تشویق می کرد و از معلمان می خواست که در این مورد با جدیت اقدام کنند و تمام تلاش خود را به کار ببرند بسیار خوشحال شدم زیرا می دیدم که زمینه مناسب برای یادگیری چگونگی انجام تحقیق از همین ابتدای تحصیل در مقطع ابتدایی فراهم می شود و جهت صحیح و درست شناسانده می شود تا در آینده پله های ترقی و بهتر شدن را طی کند .
بعد از اینکه منابع مناسب و کتابهایی که در زمینه تحقیق داده شده مناسب بود را به شاگردان معرفی کردم و از چگونگی دسترسی و استفاده از رایانه و منابع اینترنتی نیز صحبت شد به آنها در حدود دو هفته فرصت دادم تا تحقیقات و پژوهش خود را در مورد گیاهان دارویی و خواص آنها ، که مرتبط با یکی از بخش های درس علوم آنها نیز بود آماده کرده و به کلاس ارائه دهند.
اما بعد از دو هفته علیرغم انتظار من ، فقط تعداد کمی از آنها مطالبی را که از طریق سخنان اطرافیان جمع آوری کرده بودند به صورت نامرتب آوردند، به علاوه مطالب آورده شده تحقیق و پژوهش به حساب نمی آمد بلکه در حد یک متن ساده بود.
اینجا بود که فهمیدم از قبل زمینه ی مناسب در دانش آموزان ایجاد نشده است و من نیز ناآگاهانه همان راه را دنبال کرده ام. بنابراین سعی کردم که بتوانم بطور اصولی و صحیح راه های چگونگی انجام تحقیق را به آنها نشان دهم و در این راه از خود دانش آموزان نیز کمک بگیرم .
سپس در یک زنگ انشاء این پرسش را در کلاس مطرح کردم که؛ می خواهم نظرات شما را در بهبود وضعیت فعلی امر تحقیق و پژوهش و یادگیری آن بدانم.
نتیجه گیری
اگر کار تحقیق و پژوهش را مانند دروس اصلی هر پایه جدی بگیریم و آن را مهم بدانیم تحولی در کلاسهای درس بوجود می آید ما با این کار تشویق به مطالعه و چگونگی اندیشیدن و نظم فکری پیدا کردن را به دانش آموزان آموختیم اگر چه ذوق و استعداد در تحقیق و خوب نوشتن مهم است اما تاثیر بسیار عمیقی ندارد اما تفکر منطقی پیدا کردن و آموزش اصول و مراحل تحقیق و پژوهش دارای اهمیت به سزایی است حتی ارزیابی از کارهای تحقیق باید بر مبنای اصول علمی و معیارهای پذیرفتنی صورت گیرد . و این معیارها باید بصورت عینی تر و کارشناسانه تعیین شود.
بعد از برگزاری چند جلسه تحقیق و پژوهش بصورت کارگروهی مشاهده کردم که نوع نوشتن دانش آموزان هم تغییر کرده و توان و قوت آنها در نوشتن بالا رفته و در هر موضوع داده شده مطالب جالب و بدیعی را بدون کمک دیگران و با استفاده از منابع مفید در هر موضوع می نویسند.
ترس و اضطراب آنها از نوشتن برطرف شده بود و مسیر ادراکی انها بالا رفته بود در نهایت توانستم با یادآوری چند مورد در رابطه با زیبا نویسی کارهای تحقیق به پژوهش های آنها اعتبار بیشتری ببخشم.
در پایان شواهد و کارهای دانش آموزان نشانگر موفقیت روش های اجرا شده در کلاس بود. در حال حاضر ادامه این کار باعث پرداختن به نواقص و کاستی های موجود در آن می باشد.
از همه مهمتر تغییر و دگرگونی بود که در شیوه و روش کار و نوع تفکر و نگرش دانش آموزان می بایست ایجاد شود که خوشبختانه در نهایت رضامندی خود شاهد این امر و وقوع آن در کلاس بودم .